Περίληψη

Αν έγραφε ιστορίες, θα ήταν ο Μπουκόφσκι: Ο Μπράιαν Κλαφ, ο πιο εκκεντρικός χαρακτήρας στην ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου. Εγωιστής, αυταρχικός, αλαζόνας, αυτοκαταστροφικός, αμετανόητος πότης. Τα μίντια τον λάτρεψαν. Δεν του άρεσε να κινείται σύμφωνα με το ρεύμα. Δεν κρατούσε τη γλώσσα του και απέφευγε τα κλισέ, σε μια εποχή όπου ποδοσφαιριστές και προπονητές μιλούσαν με κλισέ. Τολμούσε πράγματα που άλλοι θεωρούσαν πως ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Δεν κολάκευε ποδοσφαιριστές.
Ήταν εκπρόσωπος μίας εποχής που έχει περάσει ανεπιστρεπτί και στην οποία ο προπονητής καθόριζε την πορεία του ποδοσφαιριστή και όχι ο πολυεκατομμυριούχος ποδοσφαιριστής τη μοίρα του προπονητή. Του άρεσε να προγραμματίζει όσο και να αυτοσχεδιάζει. Η ευφυΐα του συνοψιζόταν στο ότι μπορούσε να πάρει μέτριους ποδοσφαιριστές και, μπολιάζοντάς τους με ένα δύο μεγάλους παίκτες, να τους μεταμορφώνει σε πρωταθλητές.
Όταν το ποδόσφαιρο πέρασε στην εποχή της οικονομικής πόλωσης με τα εκατομμύρια της Πρέμιερσιπ και του Τσάμπιονς Λιγκ, ο Μπράιαν Κλαφ πέθανε. Γιατί το νέο σύστημα δεν επέτρεπε τα θαύματα. Και ο Κλαφ ζούσε από τα θαύματα. Τα εμπορευόταν. Το δικό του κεφάλαιο στην ιστορία του αγγλικού ποδοσφαίρου περιέχει τόσες φορές το ταξίδι στην κόλαση, όσες και το πέταγμα στον παράδεισο, έτσι που στο τέλος να μένει ο ίδιος μόνος στο κέντρο της σκηνής. Τις περισσότερες φορές οργισμένος ή μεθυσμένος, αλλά πάντα αληθινός.

Aυτός υπήρξε ο πρωταγωνιστής του βιβλίου. Το σημαντικό όμως εδώ είναι ότι, πέρα από τη μυθική προσωπικότητα του ήρωά του, ο Ντέιβιντ Πις κατάφερε να δημιουργήσει μια σχεδόν βιβλικής ατμόσφαιρας λογοτεχνία, στην οποία, με αφορμή το ποδόσφαιρο, παρελαύνει μια ολόκληρη κοινωνία πολιτικών παραγόντων, διαφθοράς, παράνοιας, αγοράς συνειδήσεων, ύποπτων δοσοληψιών, προδοσίας, και ταξικών συγκρούσεων – εφόσον το θέατρο αυτού του δράματος, ενός δράματος που κόβει πραγματικά την ανάσα με τον άγριο ρυθμό του, είναι το υποβαθμισμένο Γιoρκσάιρ της δεκαετίας του εβδομήντα.

Ο Rick Broadbent, κριτικός των Τάιμς του Λονδίνου, σημείωσε με δικαιολογημένο ενθουσιασμό για το βιβλίο: «Η Καταραμένη ομάδα είναι κατά πάσα πιθανότητα το καλύτερο μυθιστόρημα που γράφτηκε ποτέ με θέμα το ποδόσφαιρο!»
O Tim Martin, κριτικός στην Independent (ο οποίος επίσης διατυπώνει ανάλογη θέση με των Τάιμς), προσθέτει: «η δεινότητα του συγγραφέα έγκειται στο ότι μετασχηματίζει πειστικά την περιγραφή του ποδοσφαιρικού αγώνα σε καταγραφή ενός διαφορετικού αγώνα που συμβαίνει σε κάποια άλλη, ανώτερη σφαίρα», ενώ ένας άλλος κριτικός από την ίδια εφημερίδα, ο Phil Shaw, τονίζει στο ίδιο πνεύμα: «Σεξπιρικό ως προς την κλίμακα, τη φιλοδοξία του εγχειρήματος, το βάθος και τα στοιχεία της τραγωδίας, της φάρσας και της προδοσίας…»
Γι’ αυτό και ο Chris Petit, ο κριτικός της Guardian, θα γράψει: «Στην ανάγνωση αυτού του βιβλίου δεν παίζει κανένα ρόλο αν σας αρέσει ή δεν σας αρέσει το ποδόσφαιρο. Ο Πις υπήρξε πανούργος ως προς αυτό: με αφετηρία ένα θέμα για το ευρύ κοινό, έφτιαξε ένα μυθιστόρημα που έχει τη μεγαλοπρέπεια μιας ταινίας του Σέρτζιο Λεόνε»!

“Ο χαρισματικός δικτάτορας των γηπέδων”

Το μυθιστόρημα του Πις είναι ένα αγωνιώδες παραλήρημα με ενδιάμεσους σταθμούς νίκες και ήττες στα αγγλικά γήπεδα. Ο Κλαφ γίνεται ένα τραγικό πρόσωπο, παγιδευμένο στη φιλοδοξία και τους φόβους του. Δεν αντέχει την αποτυχία, δεν θέλει να βλέπει στα πρόσωπα των τραυματισμένων παικτών τον πόνο που βίωσε και ο ίδιος, όταν τερματίστηκε πρόωρα η ποδοσφαιρική του καριέρα. Ο Πις αποκαλύπτει τη μοναξιά και την αδυναμία πίσω από τον θυμό και την αλαζονική στάση του Κλαφ. Άλλωστε, ο εκκεντρικός προπονητής ήταν πεπεισμένος ότι δεν χτίζεται μια ομάδα με αβρότητες: «Εντοπίζεις το ταλέντο. Το αγοράζεις και στη συνέχεια το διαχειρίζεσαι. Το προσβάλλεις. Το ταπεινώνεις. Μετά το ενθαρρύνεις. Το στηρίζεις. Το επιβραβεύεις. Βγάζεις τον καλύτερό του εαυτό».

Δείτε εδώ ολόκληρο το άρθρο της Μάνιας Στάικου για τον θρυλικό προπονητή Μπράιαν Κλαφ

Στην Αγγλία αλλά και στον λοιπό ευρωπαϊκό ποδοσφαιρικό κόσμο, η περίπτωση του Μπράιαν Χάουαρντ Κλαφ έχει αφήσει εποχή. Έχοντας διαπρέψει στη δεύτερη κατηγορία (251 τέρματα σε 274 παιχνίδια), μια ρήξη χιαστών του έκοψε την μπάλα, οπότε ο «Κλάφι» πήρε τη μεγάλη απόφαση να κερδίσει ό,τι του στέρησαν. Αυταρχικός, ανυποχώρητος, προσβλητικός με τους συνεργάτες τους, αθυρόστομος, αλαζόνας, μέχρι τις φτέρνες, θέλησε να αποδείξει ότι το κουτσό τσακάλι είναι πιο επικίνδυνο. Έσωσε την άσημη Χάρτπουλ από υποβιβασμό, πήρε το πρωτάθλημα με την Ντέρμπι Κάουντι και το Κύπελλο Πρωταθλητριών με τη Νότιγχαμ Φόρεστ. Ο Πις αφηγείται τα κατορθώματά του Κλαφ χωρίς συμβατικότητες· αποδίδει ζωντανά τον ποδοσφαιρόκοσμο της περιφέρειας, τις άγριες σχέσεις μεταξύ ημετέρων και υμετέρων, τα πιοτά και τα τσιγάρα παικτών και παραγόντων (όλοι οι παίκτες πίνουν και καπνίζουν). Το βιβλίο αξίζει επειδή σιχαίνεται τη φιλολογία, το συναισθηματισμό, τις εύκολες γραφικότητες. Οι ποδοσφαιρόφιλοι θα το αγαπήσουν.

Όπως οι Ιάπωνες και οι Άγγλοι μαγεύονται από τους off beat characters. Τους εκκεντρικούς, νευρικούς και περίεργους που από διάθεση παραβαίνουν κάθε ετικέτα και από ικανότητα δεν μπορούν να αγνοηθούν. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν ο Μπράιαν Κλαφ και η Cloughmania που έχει χτυπήσει τον τελευταίο χρόνο το νησί. Γραμμένο στον ενεστώτα –τον οποίο, ομολογώ την αμαρτία μου, δεν αντέχω– από τον Ντέιβιντ Πις, το Καταραμένη ομάδα περιγράφει «ιδιοσυγκρασιακά» την καριέρα του Μπράιαν Κλαφ. Το γράψιμο γίνεται σαν ο συγγραφέας να απευθύνεται στον Κλαφ, υπενθυμίζοντάς του στιγμές της καριέρας του όταν τα γράμματα των λέξεων είναι italic και σαν ο Κλαφ να περιγράφει το τι συνέβη όταν τα γράμματα είναι όρθια. Ενα ενδιαφέρον βιβλίο, που περισσότερο το αισθάνεσαι παρά το διαβάζεις, must για όσους πιστεύουν ότι γεννήθηκαν σε λάθος χώρα και όχι στο νησί.

Είναι πλέον πολύ αργά, όλα έχουν αρχίσει. Όπως και να τη διασχίσω η Ελλάδα δεν έχει ούτε πρόσωπο, ούτε γλύκα, ούτε εκπλήξεις. Μόνο μπίζνες και απόγνωση, προκάτ κέφια, εξεζητημένα τίποτα, ανύπαρκτη χαρά, μεγαλειώδεις τσαρλατανισμούς, φόρα παρτίδα αντιθέσεις φτώχειας και περιτειχισμένων με κάμερες πλουσιόσπιτων. Ίσως γι’ αυτό με μάγεψε το βιβλίο του Ντέιβιντ Πις Καταραμένη ομάδα (εκδόσεις Τόπος), η σαν μυθιστορηματική βιογραφία του παικταρά και προπονηταρά Μπράιαν Κλαφ. Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Ντέρμπι, Λιντς, Νότινγχαμ: πόλεις χωρίς προορισμό, ειδικά το χειμώνα, που οι Δευτέρες με βροχή μπορεί και σε τρελάνουν.

Με αφορμή την ιστορία μιας εμβληματικής μορφής των αγωνιστικών χώρων, το ποδοσφαιρικό παιχνίδι συνδέεται με το μεγάλο και διαρκές παιχνίδι της ζωής, χαρίζοντάς μας έναν αξέχαστο αγώνα που δεν στέκεται στο επίπεδο των εντυπώσεων, αλλά μας αποκαλύπτει την άγνωστη βαθύτητα του πιο δημοφιλούς αθλήματος.

Δείτε εδώ ολόκληρο το κείμενο του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη

Πιο πολύ και από μυθιστόρημα η Καταραμένη ομάδα είναι ένα χρονικό: παρουσιάζει με αφηγητή τον ίδιο τον Μπράιαν Κλαφ το πέρασμά του από τη Λιντς Γιουνάιτεντ, πέρασμα που δεν κράτησε καλά καλά ούτε δύο μήνες! Μέσα από την ιστορία μιας τεράστιας αποτυχίας, (αποτυχίας κυρίως συνεννόησης, διότι ο Κλαφ στάθηκε αδύνατο να γίνει όχι απλά αγαπητός, αλλά έστω κατανοητός) ο Πις περιγράφει μια ολόκληρη χαμένη εποχή, μιλώντας πίσω από τις λέξεις όχι μόνο για ένα ποδόσφαιρο που χάθηκε, αλλά και για την ίδια τη Βρετανία που άλλαξε. Ο δικός μας Χρίστος Χαραλαμπόπουλος που έκανε τη μετάφραση, γοητευμένος από το αγγλικό κείμενο που υπήρξε τεράστια εκδοτική επιτυχία στην Αγγλία, βάζει όλη τη μαστοριά του, αποδίδοντας εξαιρετικά το πνεύμα του βιβλίου. Αν ο Πις αγαπά τον Κλαφ, ο Χαραλαμπόπουλος αγαπάει όλη την ποδοσφαιρική (και όχι μόνο) βρετανικότητα και μας διηγείται την ιστορία με μια παράξενα σκληρή στοργή. Αν το κλασικό βιβλίο του Νικ Χόρμπνπι «Ο πυρετός της μπάλας» σχεδόν καταστράφηκε από την άστοχη ελληνική μετάφρασή του, η Καταραμένη ομάδααπογειώνεται από τη φροντίδα του Χρίστου που δεν είναι μεταφραστής, αλλά κοινωνός μας.

Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να κάνει μια σπάνια κατάδυση στον ψυχικό κόσμο του χαρισματικού πλην «αταίριαστου» προπονητή τον οποίον πολλοί χαρακτηρίζουν αυτοκαταστροφικό- και όχι άδικα. Η συγκρουσιακή αυτή περσόνα μάγεψε τον Ντέιβιντ Πις και του έδωσε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να περιγράψει την πάλη του όντος με το πιο ανελαστικό ηθικολογικό δίχτυ το οποίο εν πολλοίς έχει υφάνει με τα χεράκια του.

Δείτε εδώ ολόκληρο το άρθρο της Ρούλας Γεωργακοπούλου